Şüpheli yatırım uygulamaları
Normalde kendi blogumda beklemeyeceğim bir yazı olacak bu, konusu pek uzmanlık alanlarım içinde de değil; hatam varsa lütfen bildiriniz. 🙂
Uzunca süredir iPhone kullanan biri olarak Apple harici ekosistemlerde uygulamaların ve güvenilirliklerinin ne derecede olduğu konusunda pek bir fikrim yok(tu). Play Store’da en popüler uygulamalar listesinde kısa bir gezinti sayesinde Android tarafının üzücü bir şekilde tahminimden de kötü olduğunu fark ettim. Hikâye kısaca şöyle:
Bu aralar (Türkiye’nin hatrı sayılır bir bölümü gibi 🙃) pay piyasalarına merak saldım ve çeşitli aracı kurumları inceleyerek kullanım kolaylığı ve komisyon oranları bakımından kendim için en mantıklı olanlarını bulmaya çalışıyorum (yurt dışı yerleşik olduğum için seçenekler de standart bir yerli yatırımcıya göre bir miktar az). Birkaç aracı kurumda karar kıldıktan sonra uygulamalarını ana mobil cihazım olan iPhone Xs’ime indirdim. Bazı aracı kurumlar hem mobil uygulama hem de web arayüzü sunsa da her aracı kurumda durum böyle değil. Tahmin edebileceğiniz üzere küçücük bir cep telefonu ekranından grafik incelemek pek hoş olmuyor, o yüzden Android sürümü varolan uygulamaları tabletime indirmeye karar verdim. Ekran klavyesiyle biraz daha az haşır neşir olmak için ilgili uygulamaları tek tek aramak yerine Play Store’un finans kategorisindeki en çok indirilen ücretsiz uygulamaların listesini açtım. Listede yaygın olarak bilinen uygulamalar haricinde aşağıdaki ekran görüntüsünde göreceğiniz 14 ve 18 numaralı uygulamalar dikkatimi çekti:
14. Vakıf Capital: Borsa Yatırım
Vakıf Capital‘ın dikkatimi çekmesi isminin VakıfBank’ı andırmasıyla oldu. Uygulamanın Play Store sayfası ekran görüntüsü sayısı çok az olsa da güzel tasarlanmış bir arayüz ve cafcaflı bir uygulama açıklaması içeriyor. Ama beni asıl şüphelendiren şu iki kısım oldu:
1. Yayıncı ismi
Yayıncının ismi ekran görüntüsünde gördüğünüz üzere VKF CAPITAL LTD. Yayıncının bir şirket olduğu ve bu şirketin Türkiye’de kurulmadığı bariz olmakla birlikte nerede kurulduğunu anlamak, kullandığı uygulamaların kullanım sözleşmelerini biraz da olsa inceleyen meraklı gözler için pek zor değil. Birleşik Krallık’da anonim şirketlerin isimlerinin sonu “Ltd” veya “Limited” ile bitmek zorunda. Bunun da üstüne Birleşik Krallık dünyada en kolay ve ucuz şirket kurulabilen ülkelerden biri olduğu için şansımı kendilerinin şirket kayıt kuruluşunda denemeye karar verdim. Companies House‘ın web servisinde ilgili ismi aradığımızda karşımıza çıkan tek şirket:
Şirketin confirmation statement‘ını vermemiş olmasını bir önyargı olarak almadan şirket yöneticilerinin listelendiği sekmeye geçince şüphemin %99 doğru olduğunu hissetmeye başladım:
Şirketin kurucu ve yöneticisi; 1991 doğumlu, Sırp asıllı, Türkiye’de ikamet eden Milena Milosevic hanımefendi. Eğer böyle birisi gerçekten varsa tabii 🙃
Biraz üstte Birleşik Krallık’ın dünyada en kolay ve ucuz şirket kurulabilen ülkelerden biri olduğunu yazmıştım. Bunun temelde iki sebebi var: maliyetin düşüklüğü, ve bürokrasinin kolaylığı.
Birleşik Krallık’da ikamet ediyor olun olmayın, bir anonim şirket kurmanızın maliyeti 50 sterlinden daha fazla değil. Bu işe aracılık eden servis sağlayıcılara başvurup masrafları ödeyerek ve KYC süreçlerini tamamlayarak şirketinizi 10 dakika içinde kurabilirsiniz. KYC süreci Türkçe’ye basitçe ve motamot çevirildiğinde “müşterini tanı” anlamına geliyor. Yani size aracılık eden servis sağlayıcısının sizin gerçekten olduğunuzu iddia ettiğiniz kişi olduğunuzu bir şekilde doğrulaması lazım. Türkiye içinde son zamanlarda yaygınlaşan bankalara uzaktan müşteri olma süreçlerindeki görüntülü görüşmeler ve çeşitli belge talepleri KYC’ye bir örnek. Birleşik Krallık’da şirket kuruluşu için aracılık eden servis sağlayıcılarının ise bu kadar sıkı olmasına gerek yok; çoğu sağlayıcı bir kimlik görüntüsü ve bir de o kimlik görüntüsüyle uyumlu bir sabit fatura gördükten sonra sizin şirketinizi kurmayı kabul ediyor.
Konumuza geri dönersek; Milena Hanım gerçek de olabilir, çok sık kullanılan bir isim adına yapılmış ortalama kalitede sahte bir kimlik/fatura kombinasyonu ile oluşturulmuş hayalî bir kişi de olabilir. Benim kişisel fikrim hayalî bir kişi olduğu yönünde ama tabii ki bu konuda bir kanıtım yok. Kendisinin adını ve soyadını Google’da arattığınızda binlerce farklı farklı kişiyle karşılaşıyorsunuz.
2. Uygulama yorumları
Fark edeceğiniz üzere yorumlar oldukça jenerik ve hiç olmadığı kadar detaylı. Ben şahsen hiçbir uygulamada bu kadar detaylı övücü yorumlar görmedim. Tahminim cüzi fiyatlarla küçük işler yaptırılan sitelerden birine ilan verilerek bir yığın insana bu uygulamanın indirtildiği ve böyle yorumlar yazdırıldığı. Belki de bot kullanarak kendileri yapmışlardır ama gördüğüm kullanıcı fotoğraflarından bu ihtimali pek olası bulmadım.
Bütün bunlar haricinde şikayetvar üzerinde de bir yığın şikayet görebilirsiniz: https://www.sikayetvar.com/vakif-capital. Vakıf Capital‘ın hikâyesi burada bitiyor gibi görünebilir ama birazdan onları da tekrar konuya dahil edeceğiz 🙃
18. Finans Yatırım: Hisse Yatırımı
Finans Yatırım‘ın dikkatimi çekmesi ise isminin jenerikliğinden dolayı oldu. Uygulamanın Play Store sayfası normal uygulamalara biraz daha yakın sayıda ekran görüntüsü ve yine güzel tasarlanmış bir arayüz ile cafcaflı bir uygulama açıklaması içeriyor. Bu uygulamada yayıncı ismi biraz daha her zaman gördüğümüz standart isimlere yakın:
Vakıf Capital’daki Birleşik Krallık bağlantısını keşfettiğim için bu ismi de Companies House’ın web servisinde aratmaya karar verdim, ve voila:
Bu şirket daha yeni kurulduğu için ne confirmation statement ne de muhasebe bildirim zamanı gelmiş, o yüzden tanıtıcı sayfası biraz daha temiz duruyor. Ama yönetici sekmesine geçildiğinde bizi tanıdık bir manzara karşılıyor:
Bu şirketin kurucu ve yöneticisi ise 1997 doğumlu, Sırp asıllı, Türkiye’de ikamet eden Ivana Petkovic hanımefendi. Bu noktada kendisinin gerçekliği ile ilgili ne diyeceğimi tahmin ediyorsunuzdur 🙃
İki şirketin de kuruluş belgeleri (VKF CAPITAL LTD, MAXSOFTLAB LTD) incelendiğinde aynı aracı tarafından kurulduğu görülüyor: Companies MadeSimple.
Mesele burada bitiyor sanarken Play Store’da yayıncıların başka uygulamaları var mı bakmak aklıma geldi. VKF CAPITAL LTD‘nin başka bir uygulaması olmasa da MAXSOFTLAB‘de şaşırtıcı bir manzarayla karşılaştım:
Bütün bu uygulamalar da Finans Yatırım‘ın karakteristik özelliklerini ya öyle ya böyle taşıyor, ve en komik yanı da arayüzlerinin tamamen aynı olması. Aralarındaki tek fark renk şemaları ve küçük kozmetik değişiklikler 🙃
Şimdi, Vakıf Capital ile Finans Yatırım ve arkadaşlarını birbirlerine bağlayan noktaya geliyoruz. Yukarıdaki alt başlıklarda eklediğim linklere bakan teknoloji okurlarının bunu çoktan fark ettiğini tahmin ediyorum 🙃
Bu yazıyı yazmak için bilgisayar başına oturduğumda yukarıda gördüğünüz ekran görüntülerini alabilmek için Play Store’ı tarayıcımdan açarak bahsettiğim uygulamaları ve yayıncılarını bulmam gerekti. Uygulama sayfalarını açtığımda ise aşağıda göreceğiniz benzerlikle karşılaştım:
Android uygulamalarında her uygulamanın bir paket ismi olur, ve bu isimler Java zamanından kalan alışkanlıkla (burada yanlışım olabilir, Android geliştiricisi arkadaşlar beni düzeltirse buraya eklerim) şu düzendedir:
[uygulama yapımcısının alan adının ters çevirilmiş hali (google.com için com.google)].[uygulamanın tekil tanımlayıcısı, genellikle adı veya kısaltması]
Üstteki ekran görüntülerinin son kısımlarını çözümlediğimizde ise maxsoftlab.com‘un vakiftrader ve finansyatirim uygulamaları olduğu anlaşılıyor. Tahminimce Vakıf Capital‘ın VakıfBank ile daha alakalı görünmesini sağlamak için en başta ayrı bir şirket kurmayı tercih ettiler; ama sonrasında kullanıcıların dikkatsizliğinin farkına varıp tek bir şirket üzerinden aynı uygulamanın zibilyon tane klonu ile daha fazla kullanıcıyı daha ucuza kendilerine çekebileceklerini anladılar. Tabii ki bunlar tamamen benim tahminim 🙂
Peki, insanların bu şekilde kandırılmasının nasıl önüne geçebiliriz?
Şahsen ben biraz pesimist yaklaşarak kısa veya orta vadede çoğunluk insanımızın bu gibi dolandırıcılıkları fark edebileceğini düşünmüyorum. Türkiye’de büyük bir finans ve teknoloji okuryazarlığı eksikliği var ve bu ben fark ettim edeli çok çok az bir ilerleme gösterdi.
Böyle dalaverelerden kaçınmak için en başta bir sözleşme altına girmeden (tabii eğer ortada öyle bir sözleşme dahi varsa) karşı tarafın iyice araştırılması ve alanla ilgili denetleyici kuruluşların lisansına/iznine/vb. haklara sahip olduğundan emin olunması gerekiyor. Mesela pay piyasaları için Sermaye Piyasası Kurulu ve Borsa İstanbul iyi bir başlangıç noktası olabilir. Bu işin finans okuryazarlık kısmı.
Meselenin teknoloji okuryazarlığı kısmı ise biraz daha karışık. Standart bir bireyin benim yukarıda yaptığım takibi ve açılımı yapmasını beklemiyorum. Fakat bir uygulamayı indirip ona bilgilerimizi vermeden önce yapılabilecek çok basit önlemler var:
- Uygulamanın adını veya yayıncısının adını internette aramak. Dümdüz bir Google araması bile karşınıza inanılmaz derin bilgiler/yorumlar/şikayetler sunabilir.
- Uygulamanın yorumlarının çoğunluğunu eleştirel bir gözle okumak. Yukarıda gördüğünüz yorumlar herhangi bir uygulama için çok detaylı ve övücü. Genellikle kimse karşılığında bir şey almadığı sürece böyle yorumlar yazmıyor (bunun da haricinde benim ekran görüntüsünü almadığım bir yıldızlı kaç tane dolandırıcılık yorumu var, girip bakabilirsiniz).
- Uygulamanın yayımcısının eğer varsa diğer uygulamalarını incelemek. Özellikle finans alanında bir şirket bir servis için varoluyor ve başka herhangi bir ticari aktivitede bulunmuyor. Bu sebepten de yayınladıkları uygulama sayısı çoğunlukla bir taneyi aşmıyor. Finans Yatırım örneğindeki gibi bir uygulama sayısı herhangi bir yayıncı için anlamsız derecede fazla.
Umarım okuyanlar için zevkli bir yazı olmuştur, ve bu tip dolandırıcılıklar artık daha fazla insana zarar veremez. Benim için takip etmesi güzel bir gizem oldu 🙂
Eğer ki bu uygulamalarla ilişkiye girdiyseniz ve yaşadıklarınızı anlatmak isterseniz bana yazabilirsiniz, bu yazıya eklemeye çalışırım.
15 Mayıs sabahında güneşli bir güne uyanmak dileğiyle…